Werkgevers zijn zelf medeverantwoordelijk voor de beschikbaarheid van voldoende vakmensen voor jacht- en scheepswerven is een sterke leercultuur geen “woke” HR-oplossing maar een keiharde productie- en concurrentiestrategie. De onderneming die permanent bijschoolt, speelt sneller in op technologische en marktvraag-veranderingen, houdt kennis up-to-date, bindt vakmensen en trekt nieuw talent aan. Dat is aantoonbaar waardevol in een sector waar elektrificatie, nieuwe brandstoffen, digitalisering en krapte op de arbeidsmarkt elkaar in hoog tempo opvolgen. De tijd dat een LTS, MTS of HTS diploma een arbeidsleven lang houdbaar was, ligt anno 2025 echt achter ons. Een leven lang leren moet; niet alleen in de schoolbank, maar ook op de werkvloer.
De maritieme techniek verandert razendsnel: strengere emissieregels, alternatieve brandstoffen (zoals HVO100) en de opmars van elektrische voortstuwing en slimme digitale boordsystemen. Werven die structureel leren, kunnen hier creatief en sneller op inspelen en zo voorop blijven lopen wat in een tijd van toenemende internationale concurrentie steeds belangrijker wordt.
Bij een leercultuur draait het om eigen regie van medewerkers in combinatie met een bedrijf dat richting, ruimte en ruggensteun biedt (de “3R’en”): oftewel duidelijk maken wat er op de organisatie afkomt, tijd/budget en taakvariatie organiseren om te leren, en coachende leiding en ondersteuning geven. Dit vergroot innovatiekracht, wendbaarheid en duurzame inzetbaarheid van arbeidskrachten.
Wat is een leercultuur — en wat levert het op?
Een leercultuur begint bij een leerstructuur. Deze moet zijn georganiseerd, herhaalbaar en ingebed in het werk. Dat begint bij het opzetten van ontwikkeltrajecten voor iedereen in een bedrijf, het aanmoedigen van kennisdeling en on-the-job bijscholing. Voor werven betekent dit o.a. planmatig bijblijven in dieseltechniek en regelgeving, elektrische aandrijving, en elektronica/navigatie — domeinen waar de markt continu opschuift. Maar ook productiviteit verbetering door automatisering, standaardisering en procesaanpassingen bepalen de winstgevendheid en daarmee het lange termijn succes van een bedrijf. Ondernemingen die het gesprek over ontwikkeling in hun dagelijkse gang van zaken inbedden, open staan voor ideeën vanaf de werkvloer en leerinitiatieven zichtbaar waarderen, rapporteren meer verbetervoorstellen vanaf de werkvloer, snellere procesoptimalisatie en hogere sociale veiligheid omdat medewerkers eerder kennisgaten en oorzaken van faalkosten durven te benoemen. De SER-handreiking ‘Eigen regie’ adviseert concreet hoe dit kan worden gerealiseerd. De SER ontwikkelde hiervoor een stappenplan dat binnen ondernemingen kan worden gebruikt om medewerkers eigen regie in hun ontwikkeling te geven en tegelijk de organisatie van deze ontwikkeling profiteert.
Tal van brancheorganisaties en sectorgebonden opleiding- en ontwikkelfondsen hebben op basis hiervan eigen programma’s ontwikkeld die de algemene SER inzichten vertalen naar arrangementen die aansluiten op mogelijkheden en behoeften van de eigen achterban. In cao-afspraken worden collectieve budgetten steeds meer vervangen/aangevuld met individuele budgetten die medewerkers met grote keuzevrijheid kunnen besteden aan opleidingen en trainingen. Daarnaast stellen veel regelingen tijd beschikbaar om onder werktijd aan de eigen ontwikkeling te werken. Het overgrote deel van de jachtwerven en jachtservice- en reparatiebedrijven met personeel vallen onder de cao Metaal & Techniek en zijn uit dien hoofde deelnemer aan het opleiding en ontwikkelfonds voor de metaalbewerking sector (OOM). OOM dat wordt bestuurd door vertegenwoordigers van werkgeversorganisatie Metaalunie en werknemersorganisaties FNV, CNV en De Unie, adviseert de bij haar aangesloten bedrijven bij planmatig opleiden, maakt relevant (technisch) scholingsaanbod toegankelijk en betaalt mee aan opleidings- en begeleidingskosten van zittende medewerkers. Samen met brancheorganisaties maakt OOM op basis van een sectoranalyse een sector opleidingsplan dat aansluit op product en marktontwikkelingen in de betreffende sector.
Bij de uitrol hiervan nemen zgn. kennisavonden een belangrijke positie in. Elk jaar organiseert OOM een reeks Kennisavonden, elk gewijd aan een specifieke (deel)sector. Inspirerende bijeenkomsten rondom een thema in de regio, waar medewerkers uit de sector kosteloos worden geïnformeerd over de nieuwste technieken in de metaalbewerking. Kennisavonden beginnen aansluitend op de werkdag met een buffet. Daarna volgen verschillende demonstraties en workshops. Tot slot worden de aanwezigen expliciet geïnformeerd over de mogelijkheden die OOM hun te bieden heeft meestal vergezeld door een interessant cursusaanbod. Eind september organiseerden de brancheorganisatie Nederlandse Jachtbouw Industrie (NJI), het opleidingsfonds voor het metaalbewerkingsbedrijf (OOM) en ROC Firda opnieuw een Kennisavond over de nieuwste ontwikkelingen in de ‘kleine’ jacht- en scheepsbouw. ‘Klein’ heeft hierbij betrekking op plezier- en werkvaartuigen met een romplengte tot ca. 25 meter. De informatieve avond met workshops over dieseltechniek van Yanmar, elektrisch varen en elektrische systemen aan boord werden goed bezocht. De Kennisavond vond plaats in de opleidingswerf Firda Maritiem in Sneek. Het gevarieerde programma bestond uit verschillende workshops. Na een inleiding over het opleidingsaanbod Maritieme techniek vanuit ROC Firda en Firda bedrijfsopleidingen, gaf Yanmar, een van de toonaangevende producenten van moderne motoren voor de scheepsvoortstuwing een presentatie over nieuwe regelgeving, geavanceerde inspuitsystemen en alternatieve brandstoffen. E-ship vertelde over hoe elektrische voortstuwingssystemen worden ontworpen, geïnstalleerd en onderhouden. Blanken Maritiem Service liet zien hoe je complexe digitale boordnetten aanlegt en beheert, maar ook hoe je hieraan gekoppelde navigatie- en communicatiesystemen optimaal inzet, voor zowel pleziervaart als de beroepsvaart. Naast deze technisch georiënteerde workshops was er een workshop die door één van de regiomanagers van OOM werd gegeven waar het ging over de hands-on ondersteuning die OOM kan bieden bij zowel de inrichting van een leercultuur bij individuele werven, als ook aan werknemers bij deze bedrijven hoe zij zich kunnen blijven ontwikkelen in hun vakgebied.
Binden & boeien
Werknemers zijn vaker tevreden met hun werk als zij leren op de werkvloer. Ook verbetert leren hun werkvermogen, productiviteit, promotiekansen, inkomen en positie op de arbeidsmarkt. Bovendien zijn werknemers die zelf aan het roer van hun ontwikkeling staan meer betrokken bij het bedrijf en heeft informeel leren een positieve invloed op hun energie en werkplezier, oftewel hun werkgeluk. Wat tot lager verloop en hogere betrokkenheid leidt. Het stimuleren van (bij-)leren heeft dus een positief effect. Via de Quickscan Leercultuur op mijnleercultuur.nl krijgen ondernemers inzicht in hoe hun bedrijf er nu voor staat met leren op het werk en krijgen ze tips om dat verder te ontwikkelen. Opleiden levert alleen maar winnaars op. Probee zo breed mogelijk op te leiden, zodat medewerkers op meerdere plekken inzetbaar zijn en dus ook steeds nieuwe uitdagingen hebben in hun werk. Ook op die manier kan je vakmensen binden en boeien aan het bedrijf.
Niet klagen maar doen
Ondernemers die alleen blijven klagen over het gebrek aan vakmensen en wachten op het herstel van de arbeidsmarkt, krijgen het in de toekomst zeker niet gemakkelijker. De tijd dat werkgevers het voor het kiezen hadden bestaat alleen nog in onze herinnering. Alle technische nieuwigheden overlaten aan gespecialiseerde leveranciers creëert een afhankelijkheid die ondernemingen kwetsbaar maakt. Om aan voldoende vakmensen te komen die ook met de nieuwste materialen en technieken waar de markt om vraagt uit de voeten kunnen, zijn ondernemers toenemend aangewezen op bestaande medewerkers die zich willen blijven ontwikkelen. De bedrijven die winnen, leren sneller dan de veranderingen in hun marktsegment gaan. Door leren dicht op het werk te organiseren, medewerkers regie en steun te bieden, bereiken deze ondernemingen meer innovatiekracht, hogere kwaliteit, kortere doorlooptijd én een sterkere aantrekkingskracht als werkgever. En nog belangrijker; ook als producent, oftewel het verschil tussen opdracht of orderverlies. Bedrijven kunnen voor deze versterking van hun organisatie én concurrentiepositie gebruik maken van al bestaande voorzieningen in de sector. Het is te hopen dat dit in de toekomst nog meer wordt benut.
Tekst Gerwin Klok, branchemanager Nederlandse Jachtbouw Industrie
