Herman Beerda en Julia Finkielsztajn
Duurzaam en circulair werken is een belangrijk speerpunt voor Waterschap Noorderzijlvest. Zo worden steeds meer materialen hergebruikt, is er fors geïnvesteerd in zonne-energie en draait het volledige machinepark – inclusief de gemalen – op van plantaardige oliën gemaakte HVO100-diesel. Minder bekend is dat het waterschap met de rioolwaterzuivering een belangrijke schakel in de circulaire economie in handen heeft. Met onder meer cellulose en Kaumera als biobased grondstoffen van de toekomst.
„Van oudsher zijn rioolzuiveringsinstallaties (RWZI, red.) ontwikkeld met één primaire taak: water zuiveren ten behoeve van de volksgezondheid en terugbrengen in het oppervlaktewater,” legt directeur afvalwaterketen Julia Finkielsztajn uit. „Daarbij wordt in het proces geen onderscheid gemaakt tussen water uit huishoudelijk gebruik, zoals de douche en wc, en bijvoorbeeld regenwater. Daarin gaat op termijn veel veranderen.”
Scheiden waterstromen
„Richting de toekomst kijken we nu al met hele andere ogen naar de bestaande infrastructuur,” vult lid van het dagelijks bestuur Herman Beerda aan, binnen het waterschap onder meer verantwoordelijk voor de afvalwaterketen, klimaatadaptatie en stedelijk waterbeheer. „We gaan regenwater bijvoorbeeld meer vasthouden op de plek waar het valt en zien veel mogelijkheden in het scheiden van de verschillende waterstromen in huizen en gebouwen.”
„Je krijgt daarmee ook een veel geconcentreerdere en makkelijker te bewerken reststoffenstroom,” zegt Finkielsztajn, die tegelijk erkent dat de volledige overgang naar zo’n situatie nog ver weg is. „We hebben te maken met bestaande stedelijke structuren en rioolstelsels. Binnen de zuivering worden traditionele en innovatieve technieken nu naast elkaar toegepast.” Het gaat dan bijvoorbeeld om het nog beter zuiveren van water, waardoor meer ongewenste chemische stoffen uit het water verwijderd worden. Beerda: „In het project REGAIN, waarin we samenwerken met watertechnologiebedrijf WLN, kennis- en informatiecentrum CEW en industriewaterproducent North Water, onderzoeken we op welke manier we gezuiverd huishoudelijk afvalwater kunnen ontdoen van medicijnresten.”
Waarde van slib
Daarnaast is er nog heel veel winst te behalen in het terugwinnen van allerlei waardevolle grondstoffen die met het rioolwater de zuiveringsinstallatie instromen. „Ook in dat proces is sprake van een transitie waar we met alle waterschappen middenin zitten,” constateert Beerda. Centraal in die transitie staat het slib, de materie die tijdens de zuivering wordt geproduceerd door micro-organismen. Finkielsztajn: „Ik vergelijk het zuiveringsproces wel eens met het bestieren van een high tech boerderij. We zijn continu bezig met het tevreden houden van onze bacteriën, zodat ze efficiënt hun werk kunnen doen.“
Op dit moment wordt het slib, dat nu nog een afvalstatus heeft en daardoor veel beperkingen kent, omgezet in energie. „Op onze eigen locatie produceren we grote hoeveelheden biogas door vergisting. Dat zetten we om in stroom en we gebruiken de restwarmte voor onze bedrijfsprocessen,” zegt Finkielsztajn. „Uiteindelijk ondergaat ons gedroogde slib de zogenaamde thermische verwerking. Maar daarmee gaan ook waardevolle biobased grondstoffen verloren.” Beerda vult aan: „Het is belangrijk om te noemen dat het terugwinnen van die grondstoffen alleen kan als we daar met de hele keten in investeren. Je hebt een zogenaamde ‘closed business case’ nodig, waarbij commerciële producenten aan de slag gaan met de ruwe grondstof en er ook vraag naar het product is vanuit de markt.”
Nieuwe markten
Cellulose is zo’n grondstof waarvan de waarde door de markt wordt onderkend. Het bestaat hoofdzakelijk uit de resten van wc-papier. Finkielsztajn: „De afgelopen periode hebben we met het Noord-Nederlandse bedrijf Recell een pilot gedraaid op onze RWZI in Leek, samen met de Rijksuniversiteit Groningen en een aantal andere kennisinstellingen uit het Noorden. De resultaten van die proefopstelling waren positief.” De cellulose wordt door Recell omgezet in glucose waarmee de chemische industrie onder meer biologisch afbreekbare plastics kan ontwikkelen.
„Kaumera is een ander veelbelovend product waar een aantal waterschappen op dit moment al samen mee bezig is,” zegt Beerda enthousiast. „Het is een biobased grondstof die wordt gewonnen uit slibkorrels die zich vormen tijdens een nieuw ontwikkeld zuiveringsproces. Kaumera kan worden ingezet als vervanging van fossiele petrochemische stoffen en bijvoorbeeld gebruikt worden als coating voor beton. Voor alle ontwikkelingen geldt overigens dat we die pas concreet kunnen maken als er ook vanuit ons algemeen bestuur voldoende draagvlak voor is.”
Hoe essentieel het is om de kringloop te sluiten, blijkt volgens Finkielsztajn uit de mogelijkheid om zelfs fosfor terug te winnen uit het afvalwater: „Fosfor is een eindige grondstof die steeds schaarser wordt. En dat terwijl het een onmisbaar element is voor veel toepassingen. Denk aan de productie van voedingsmiddelen. Als je al die grondstoffen zo op een rijtje zet, begrijp je ook waarom we zo snel mogelijk van die afvalstatus af willen. We kunnen met de terugwinning van grondstoffen een belangrijke bijdrage aan de circulaire economie leveren.”
www.noorderzijlvest.nl
