Architectuur passend maken in de omgeving, of dat nu in het stedelijk gebied of in het landschap is. Een bureau met passie en een heldere visie op architectuur, duurzaamheid en pragmatisme. Jakob Bosma – architect van FARSK architecten & infra – over zijn vak en het tienjarig bestaan van FARSK.
Knooppunt Emmen-West, de busremise van Schiermonnikoog, de Nelson Mandelabrug in Lelystad, de nieuwbouw Uiterdijksterweg in Leeuwarden en tal van restauraties van rijksmonumenten, in Leeuwarden, Dokkum en Kollum. Het toont de breedte van de beroepspraktijk van FARSK architecten & infra: stedenbouw, landschappelijke inpassing, infrastructuur, woningbouw, verduurzaming, restauratie en bouwkundige engineering. Groot en klein.
„Wij geloven dat architectuur de wereld een beetje beter en mooier kan maken”, zeggen ze zelf. Hoe passen onze ontwerpen in de omgeving en wat betekenen ze voor de gebruikers. Altijd zijn we op zoek naar het verhaal en de betekenis van de plek. Wat kan architectuur betekenen in herkenbaarheid, de menselijke behoeften naar omsluiting, bescherming en functionaliteit. „FARSK”, zegt Jakob Bosma, „staat voor frisse, nieuwe, zuivere contextuele ontwerpen, met opdrachten in de architectuur, infrastructuur, stedenbouw en engineering. We zijn een bureau dat het liefst betrokken is bij het hele proces, om de lijnen kort te houden en de kwaliteit te bewaken.”
De wereld een beetje beter maken, betekent dat FARSK met haar ontwerpen op zoek is naar een meer duurzame, en ook herkenbare leefomgeving. Bijvoorbeeld door het beperken van grondstofgebruik, het gebruik van nieuwe grondstoffen, door maximaal in te zetten op hergebruik of het gebruik van circulaire materialen. Door prefabricatie en lichtere constructieve bouwsystemen van hout (CLT) verduurzaam je ook de bouwplaats. Waar mogelijk stelt Jakob Bosma, wil je toxische bouwmaterialen zoveel mogelijk vervangen door bio-based materialen om hergebruik en circulariteit in de toekomst te garanderen. Door iets te ontwerpen, dat gebruik van energie reduceert, bijvoorbeeld door zongeoriënteerd te ontwerpen, door compact te bouwen en in te zetten op duurzame opwekking. In brede zin ‘gebruik je je gezond verstand en behoud je wat kan, voor je vernieuwt.’
Fascinerende kleuren uit de historie
De kern is de passie voor het vak en het enthousiasme. „Wat we maken moet uit het hart komen”, zegt hij op kantoor aan de Harlingersingel. We zoeken naar de aansluiting, naar dat verhaal van de omgeving of het landschap. „Knooppunt Emmen West, de aansluiting van de N391 op de N34, is daar een mooi voorbeeld van, dat hebben we ontworpen in opdracht van de provincie Drenthe. De centrale vraag bij dit project was hoe pas je een groot infrastructureel kunstwerk in in het landschap van meanderende beekdalen, glooiende zandruggen en de historie van de Klinkmolen; de smalste, doorwaadbare plek van het beekdal. Uiteindelijk vond ik dé aanleiding in het blauwe vivianiet. Vinvianiet komt op deze plek voor in het landschap en het ontstaat als het ferro-staal (ijzeroer) in aanraking komt met fosfaat waarvan brokken worden aangetroffen in de grond. Voor het nieuwe, infrastructureel kunstwerk, zijn de kenmerken van de omringende landschappen als uitgangspunt genomen. Waarbij we voor de in het oog springende fly- over kunstwerk de kleuren van het vivianiet en het ijzeroer hebben laten terugkomen.”
Bij de Nelson Mandelabrug in Lelystad, een fiets- en wandelbrug, zocht Bosma die inspiratie bij een zeventiende eeuws scheepswrak, dat in de buurt bleek te liggen. „We hebben ons bij het ontwerp juist niet laten leiden door de rationaliteit van rechte lijnen die de polder zo kenmerkt, maar door vormen en materialen uit de historie, gebaseerd op dat scheepswrak. De brug is ontworpen als een schip dat ten ondergaat in de zee, met de vorm kwamen we tegemoet aan de eis van sierlijkheid. We wilden de houten brug graag zo duurzaam mogelijk realiseren en bij navraag bleek er op de gemeentewerf een enorme hoeveelheid gebruikte damwand hardhout te liggen, een geluk, dat het ontwerp verduurzaamt en nog meer een passend verhaal en uitstraling geeft.”
Tussen visie en pragmatisme
De ontwerpaanleidingen of uitgangspunten zijn in Leeuwarden anders dan pakweg in de polder of Drenthe. De zoektocht naar die aanleidingen vindt Jakob Bosma het mooie, je laten inspireren, onderzoeken, kijken wat past. Zoeken naar de balans, tussen passie, pragmatisme en het werken in bijzondere omgevingen. De busremise op Schiermonnikoog staat in zo’n bijzonder omgeving; een Nationaal Park, bij deze opdracht zijn duurzaamheid en de terughoudendheid van de weidse blik uitgangspunt geweest.”
Die remise heeft net als veel van zijn werk nuchterheid in zich, die deel uitmaakt van het zoeken naar de balans. „De krachtige uitstraling van de vorm en kleuren van de fly-over van Emmen-West zijn de ene kant, het sterk uitvergrote; het nuchtere, kosten beheersende zit in het totaal. Bij de remise zie je het in de terughoudendheid omdat de omgeving daar om vraagt. Wat je maakt moet toegankelijk zijn, je moet het verhaal kunnen vertellen. Het moet niet eindigen in chaos.”
FARSK, zegt Bosma, is goed in het grote en het kleine. „Van de grote landschappelijke, stedenbouwkundige schaal tot aan de schaal van voordeur en het bouwkundige detail en alles wat er tussen zit.” Ook daar zegt hij, als zoon van een timmerman, moet je zoeken naar de balans. „Het enthousiasme dat we hebben voor met architectuur de wereld een beetje mooier maken, ook omzetten naar het praktijkgerichte, naar het uitvoerbare voor de vakmensen die het moeten realiseren. Dat vergt inzicht, strategie, bouwkunde maar ook de kracht van eenvoud.
„Architectuur”, stelt Jakob Bosma, „is een prachtig vak.” Tien jaar FARSK. „De diversiteit in opdrachten van wat we doen, vind ik mooi. Het zoeken naar het beste voor een omgeving binnen al het mogelijke, in die balans van opdrachtgever, omgeving, eisen, enthousiasme.” Hij pakt het project Uiterdijksterweg in Leeuwarden erbij. Nijlân; een naoorlogse wijk waarin herstructurering nodig was van commerciële ruimten. „Wat we hebben gedaan is het onderzoeken en begrijpen van een in die tijd kenmerkende omgeving, de aspecten van de stedenbouw, het groen en de bestaande gebouwen zijn overgenomen in het nieuwe plan, niet letterlijk, maar wel passend. We hebben aansluiting gezocht bij het bestaande en het nieuwe gezocht in herkenbaarheid en functionaliteit voor de toekomstige gebruikers en bewoners en in de optimalisering van variatie, vorm en materialen.”
FARSK architecten & infra in Leeuwarden, architectuur in balans van enthousiasme, visie, verhaal en pragmatisme. Het beste maken om die ene plek een beetje mooier te maken.
