De technologische ontwikkelingen in de zorg staan nooit stil. Neem bijvoorbeeld het gebruik van driedimensionale modellen, waarmee een arts nauwkeurig kan beoordelen hoe een patiënt het beste kan worden geopereerd. En 3D technologie biedt nog veel meer mogelijkheden, zoals het perfect op maat kunnen maken van een implantaat.
Zo begon prof. dr. Max Witjes, kaakchirurg en oncoloog, zo’n 15 jaar geleden met het inbrengen van een kaakimplantaat, op basis van een 3D model. Dat leidde tot de oprichting van 3Dlab Groningen, een medisch innovatiecentrum, gevestigd in het UMCG, dat zich richt op het toepassen van 3D-technologie in de zorg.
Zo goed mogelijk herstellen
Witjes behandelt onder andere patiënten met kaakkanker. „Naast de behandeling is het vooral van belang om een kaak zo goed mogelijk te herstellen. Vroeger gebeurde dit met behulp van een deel van het kuitbeen, wat over het algemeen niet prettig was voor de patiënt en bovendien niet altijd tot de beste resultaten leidde. Toen we met 3D aan de slag gingen, wat in het begin vooral pionieren was, bleek al snel dat we het ontbrekende stukje kaak perfect konden visualiseren, waardoor we precies de juiste afmetingen hadden. De volgende stap was om dit te gaan produceren.”
In 2010 opereerde Witjes voor het eerst met behulp van 3D. „Dat was spannend, maar het werkte gewoon. De betreffende patiënt reageerde enthousiast, zowel over het resultaat als over het voortraject waarin we hem exact konden uitleggen en laten zien wat er ging gebeuren.” Drie jaar later voerde Witjes de eerste volledige 3D operatie uit, waarbij de patiënt een implantaat kreeg geplaatst dat werd vastgezet met een titanium constructie. De industrie raakte geïnteresseerd en wilde de titanium onderdelen leveren, maar in de praktijk bleek dit niet de beste oplossing. Na een tijdje kwam 3Dlab Groningen uit bij Witec in Stadskanaal. „Zij maken 3D- geprinte, op maat gemaakte implantaten en titanium platen en boormallen. En dat kunnen ze veel sneller dan andere bedrijven”, zegt Joep Kraeima, technisch geneeskundige en mede oprichter van het UMCG 3D Lab. „Snelheid en zorgvuldigheid zijn bij elke operatie belangrijk, zeker wanneer iemand bijvoorbeeld een auto- ongeluk heeft gehad en fracturen snel en zorgvuldig hersteld dienen te worden.”
Realistisch beeld
Inmiddels werkt de technologie zo goed, dat het hele UMCG kan profiteren van de kennis die in het 3Dlab Groningen is opgedaan. „De orthopedie, neurochirurgie, trauma, KNO; ze maken allemaal gebruik van de mogelijkheden die 3D biedt. Kraeima:„ We zijn nu aan het onderzoeken hoe we met behulp van 3D zachte weefsels, zoals lever, hart en longen, goed in beeld kunnen brengen. Dat is belangrijk omdat we bij een ingreep zo nauwkeurig mogelijk willen opereren, een 3D model geeft een realistisch beeld van de anatomie van de patiënt.” Mede dankzij het driedimensionale model kan de chirurg niet alleen de operatie beter voorbereiden, maar ook nauwkeuriger uitvoeren. De komst van AI helpt daarbij. Kraeima:„ Door een AI-tool te gebruiken kunnen we bijvoorbeeld veel sneller data verwerken en dat betekent uiteindelijk dat we meer patiënten kunnen helpen.”
„We zijn in de afgelopen jaren enorm gegroeid”, gaat hij verder. „Iedereen ziet de voordelen van 3D en de ontwikkelingen gaan door. Voor het onderzoek hebben we geld nodig en gelukkig hebben we in de afgelopen jaren regelmatig een subsidie mogen ontvangen. Daarmee hebben we bijvoorbeeld ook een kwaliteitssysteem opgezet, dat voldoet aan alle wet- en regelgeving.” Overigens is 3Dlab Groningen het enige 3D laboratorium dat ISO 13485 gecertificeerd is. “Daarmee nemen we een unieke positie in Nederland in en voor een deel zelfs in Europa.”
Volgende generatie
Een voorbeeld van een subsidietraject is het iMPaCT-implants programma, een 3-jarig, mede door de EU gefinancierd, programma, dat tot doel heeft de volgende generatie gepersonaliseerde medische implantaten te ontwikkelen. Kraeima:
„Tot nu toe werden implantaten bijvoorbeeld niet specifiek voor mannen en vrouwen gemaakt, maar werd van een gemiddelde uitgegaan. Terwijl we weten dat in anatomisch opzicht mannen en vrouwen verschillen, denk bijvoorbeeld aan het bekken. Met programma’s zoals iMPaCT- implants, hopen we de volgende stap te kunnen zetten en hierbij speelt AI ook weer een belangrijke rol. Door de grote hoeveelheid data die we kunnen vergelijken, komen we uiteindelijk tot betere gemiddeldes voor zowel de man als de vrouw.”
Gemene deler
„Het mooie van een 3D plan is dat iedereen kan zien wat er gaat gebeuren”, gaat Witjes verder. „Dat helpt om de ingreep beter voor te bereiden en de kans op complicaties te verkleinen. De operatie is altijd hetzelfde, onafhankelijk van de chirurg die het uitvoert. Je voert immers een plan uit, in de juiste volgorde en dat geeft rust in je hoofd.” En ook de patiënt is tevreden, zo blijkt uit onderzoek. „Zowel over de informatie vooraf als het resultaat achteraf”, aldus Kraeima. „De gemene deler voor de komende jaren wordt therapie op maat, dat verwachten patiënten van ons. 3Dlab Groningen draagt met behulp van 3D bij aan betere zorg en meer vertrouwen bij de patiënt.”
