Oorlog, maar ook discriminatie en uitsluiting krijgen een heel andere lading als je met eigen ogen de resten van kamp Auschwitz-Birkenau hebt gezien. Dertig mbo-studenten bouw van Firda maakten deze reis en kwamen een stuk wijzer terug. Door de ervaring, maar zeker ook door het gesprek hierover. Zo maakt Firda veel werk van brede vorming van studenten.
‘Alle swarten erút…’ Zelfs als slechte grap zal Wybren Prins (19) zo’n opmerking niet meer maken, nu hij weet waar het toe kan leiden als je een deel van de bevolking neerzet als minderwaardig. „En als ík hoor dat iemand zoiets zegt”, reageert klasgenoot Jorn Zoer (19), „zal ik dát ook niet meer zomaar laten gebeuren.” Dat heeft een blik in de geschiedenis hen wel geleerd.
Met een groep van dertig bouwstudenten en begeleiders trokken zij met een bus naar Polen, voor een bezoek aan het voormalig ghetto van Krakau en een uitgebreide rondleiding door de resten van concentratiekamp Auschwitz-Birkenau. Dan zijn cijfers indrukwekkend. Zo telt Krakau nu nog maar vierhonderd mensen van Joodse komaf, waar voor de Tweede Wereldoorlog ruim honderdduizend mensen in het ghetto woonden. In Auschwitz-Birkenau vonden 1,1 miljoen mensen de dood.
‘Lessen uit het verleden zijn ook lessen voor nú en de toekomst’
„Dat besef bezorgde mij de rillingen”, zegt Luc Hogeveen (17). „Zo enorm!” Maar vaak blijven juist details langer hangen. Zo werd hij geraakt door de uitgesleten treden van trappen in Auschwitz, waar hij voelde dat hij in de voetsporen liep van heel veel mensen met wie het slecht was afgelopen. „Wat mij ook bijbleef, is dat je in het kamp helemaal geen dieren zag. Zelfs geen vogels, helemaal niks.”
„Alsof het er verboden voor leven was geworden”, reageert Henk Steenhuis. Als journalist en onderzoeker leidt hij geregeld dit soort gesprekken, waarin het aankomt op de juiste vragen stellen en samen goede woorden zoeken. Dan krijgt zo’n ervaring waarde voor het leven. Als je bijvoorbeeld beseft, zoals Jorn aangeeft, dat „wij daar drie uren vrij rondliepen en de meeste mensen niet eens zo lang meer leefden, zodra ze daar aankwamen”.
Steenkoud was het, zeker in de barakken van Birkenau. Wybren: „In mijn dikke winterjas had ik het al koud. Toen hadden ze vaak alleen een pyama en liepen op blote voeten.” De galgen op het plein, de betonnen gaskamer met krassen in de muren, de berg afgeschoren haar, houten britsen in gammele barakken – alles maakte veel indruk.
„Het leek wel een productiebedrijf”, merkte Durk Wieberen van der Veer (20). „Zo efficiënt, dat was bizar.” Maar ook bij hem bleef één beeld vooral hangen. „Een foto van een treinwagon vol mensen, waarop één meisje met een glimlach naar de fotograaf keek omdat ze op de foto werd gezet.” Ze had nog maar heel kort te leven. Dan krijgt ellende een gezicht. Henk: „Dat komt vaak harder aan dan de grootste cijfers.”
Eigenlijk verdienen alle jongeren van hun leeftijd zo’n ervaring, vinden de studenten. Daar besef je hoe belangrijk vrijheid is. De impact is enorm, merkte ook docente Corlienke de Jong. „Op school kunnen deze jongens zich soms best vervelend en klierig gedragen. Maar ik zag de groep veranderen. Geen geklooi, maar veel respect. En wat ze nu ook zien: lessen uit het verleden zijn eveneens lessen voor nú en de toekomst.”
Leer jezelf het leven door Firda, waarin ROC Friese Poort en het het Friesland College vanaf deze zomer hun krachten hebben gebundeld, wil meer bieden dan sterk vakonderwijs. In de visie is vastgelegd: ‘Leren wat voor mens je wilt zijn, is minstens zo belangrijk als het vak dat je uitoefent.’ Dat geldt ook voor de bouwopleiding, zegt teamleider Jan Stavast. „We willen studenten opleiden tot goede vakmensen én zelfbewuste burgers. Bovendien: als je openstaat voor anderen, kun je ook beter samenwerken. Ik geloof er heilig in dat je dan ook beter bent in je vak.” Dat klinkt door in goed onderwijs. Jezelff ontwikkelen zit niet louter in een vak als burgerschap, vult Stéphanie Reijntjens – projectleider betekenisvol beroepsonderwijs – aan. „Dat zit verweven in allerlei vakken. In de gesprekken van aanstaande kappers met mantelzorgers bij een verwendag op school, bijvoorbeeld.” Of in het gesprekje aan de werkbank… Zo’n open houding draait immers niet om kennis, maar om doen en ervaren. Essentieel is dan reflectie, om te zien wat je hier hebt ontdekt. „Dat doe je in een goed gesprek”, zegt Koen Vos. „En daarvoor heb je op een school als Firda alle ruimte, bij mensen die dat ook belangrijk vinden.” Als ervaren practor Brede Vorming loopt hij hierin voorop. „En we zijn op de goede weg.”
