Tjitse Mollema (links) en Jos Boers bij een van de elektrische graafmachines
Hoe versterk je een dijk met elektrische machines die nog niet eens op de markt zijn? Door samen te blijven vernieuwen en hetzelfde doel voor ogen te houden. Dat zeggen Tjitse Mollema van Waterschap Noorderzijlvest en Jos Boers van de Combinatie Waddenkwartier. Tot en met 2026 versterkt het waterschap de Groningse zeedijk tussen Lauwersoog en de Westpolder. „Het idee om dat zo duurzaam mogelijk te doen, hadden we al langer. Maar de plannen van Heijmans en GMB hebben ons echt verrast.”
Regen, sneeuw en zon wisselen elkaar af als we de mannen ontmoeten op de dijk. „Echt waterschapsweer,” zegt Mollema, beleidsadviseur duurzaamheid bij Noorderzijlvest. „De waterschappen voelen als eerste de gevolgen van klimaatverandering. We moeten daarom ook zelf grote stappen zetten naar minder uitstoot van broeikasgassen. In lijn met de ambitie van de Unie van Waterschappen willen we klimaatneutraal zijn in 2035.”
Netto nul
Op een groot deel van de terug te dringen broeikasgassen heeft het waterschap directe invloed. Mollema: „Het gaat dan bijvoorbeeld om CO2-uitstoot door het verwarmen van gebouwen, het aandrijven van gemalen en mobiliteit. En ook het reduceren van de uitstoot van methaan en lachgas, dat vrijkomt in de rioolwaterzuiveringen en bij baggerwerkzaamheden, valt hieronder. Deze eigen emissies brengen we terug naar netto nul: een resultaatsverplichting.”
Maar er wordt ook veel CO2 uitgestoten tijdens het realiseren van projecten die Noorderzijlvest uitbesteedt aan externe partijen. „Denk aan de bouw van gemalen, onderhoud en innovatie aan onze rioolwaterzuiveringen en het versterken van dijken en waterkeringen,” zegt Mollema. „Hier hebben we als opdrachtgever een vergaande inspanningsverplichting. We willen opdrachtnemers motiveren om hun eigen uitstoot zo veel mogelijk te beperken. Dat doen we onder meer door in onze aanbestedingen extra punten toe te kennen aan aannemers die hun klimaatvoetafdruk actief verkleinen.”
We willen pionieren
Op de Lauwersmeerdijk, die tot en met 2026 door de Combinatie Waddenkwartier wordt versterkt, staan inmiddels dag in dag uit elektrische machines te zoemen. Ook vandaag. „Maar toen we aan dit project begonnen, waren deze 40 ton elektrische rupskranen nog niet eens op de markt,” vertelt projectleider Jos Boers van de Combinatie Waddenkwartier. „In Noorderzijlvest troffen we een opdrachtgever die het aandurfde om zonder duurzaamheidsgaranties vooraf het avontuur aan te gaan. We spraken in de begintijd vooral met elkaar af dat we wilden pionieren.”
„Die garanties waren ook niet nodig,” vult Mollema aan. „GMB en Heijmans zijn beiden initiatiefnemers van het Emissieloos Netwerk Infra (dat inmiddels meer dan 40 deelnemende partijen kent, red.). Ze zijn echt koplopers in het veld.” Boers: „We willen emissieloos bouwen versnellen. Dat kan alleen door nu te investeren in de techniek die daarvoor nodig is.”
Tijdens de rondleiding op de bouwlocatie valt op hoeveel machines met accu’s er tegelijk aan het werk zijn en hoe soepel de logistiek verloopt. Een elektrische autolaadkraan brengt opgeladen accupakketten naar de kranen en neemt de lege mee terug. En ook het transport op het meer dan 9 kilometer lange traject wordt door een elektrische vrachtwagen gedaan.
Regionale partijen meenemen
Die machines zijn overigens lang niet allemaal eigendom van Heijmans en GMB. „We zochten voor dit project bewust naar lokale onderaannemers,” zegt Boers. „Partijen die straks in de regio aan het werk blijven als wij elders in het land aan de slag gaan. Door hen werkzekerheid te bieden totdat de dijkversterking is opgeleverd, durven ze het aan om te investeren in elektrisch materieel. Zo dragen we allemaal bij aan de grote opgave die er ligt om de uitstoot van onder meer CO2, stikstof en fijnstof terug te dringen.”
Tegen welke problemen loopt het bouwteam aan op de Lauwersmeerdijk? „Wat we hier doen is op deze schaal nog niet eerder gedaan,” legt Mollema uit. „Het bouwteam heeft duurzaamheid vanaf het begin omarmd en laat nu zien dat er heel veel kan, als we maar willen. Zo gaan we ook om met tegenvallers.”
Blijven opschalen
„Dat zie je bijvoorbeeld in de laadinfrastructuur,” vult Boers aan. „We hebben al voor de start van de uitvoering van het project – vóór de netcongestie – twee zware stroomaansluitingen aangevraagd, maar die zijn er nog steeds niet. Het vraagt creativiteit om daarmee om te gaan, want we willen wel door. In het voorjaar komen er twee elektrische walsen en een tractor bij, we blijven dus opschalen.”
„Voor nu hebben we dat opgelost door ’s nachts te laden bij een bedrijf in de haven van Lauwersoog dat op die momenten geen stroomvraag heeft.” Boers wijst naar de draaiende wieken naast een van de bouwketen. „Onze mobiele windmolen is een andere oplossing. Net als een aggregaat dat draait op biogas uit de rioolwaterzuivering en de zonnepanelen op het kantoor.”
Het is tekenend voor de vrijheid die Waterschap Noorderzijlvest de bouwcombinatie laat om te improviseren en te innoveren. Mollema: „We hebben elkaar allemaal nodig als we serieuze stappen willen maken in de energietransitie.”
