‘Tweeëntwintig procent minder bouwvergunningen afgegeven.’ ‘Onduidelijkheid over de benodigde natuurvergunning’. ‘Netcongestie kan niet worden verholpen: uitbreiding stroomnet wordt verhinderd door stikstof.’ Wie de krant openslaat wordt er niet vrolijker op. Al deze cijfers schetsen een sombere toekomst voor iedereen die naarstig op zoek is naar een huis. Iedereen kent tegenwoordig wel iemand die wanhopig wordt van het zoeken.
De nieuwbouwproductie blijft structureel achter. En ondertussen stapelen de uitdagingen zich op: een woningtekort dat jongeren de regio uitjaagt, een vastlopende arbeidsmarkt en gemeenten die – ondanks ambitie en goede plannen – te weinig ruimte krijgen om door te pakken. Als bestuurder van Bouwend Nederland zie ik het dagelijks: we willen bouwen, we kúnnen bouwen, maar toch lukt het niet of te weinig.
Vooral die daling van het aantal afgegeven vergunningen baart grote zorgen. Er wordt immers geen huis gebouwd zonder een vergunning, daarmee is een daling van 22% een voorbode voor een fikse daling van nieuwbouwhuizen in de toekomst. En met een tekort van ruim 400.000 woningen kunnen we ons geen stilstand veroorloven.
‘Besef dat het wiel niet keer op keer hoeft worden uitgevonden’
Ambitie is er volop. Neem Friesland, de vier grote kernen – Leeuwarden, Drachten, Sneek en Heerenveen – gaven recent een krachtig signaal af: zij willen tot 42.000 nieuwe woningen realiseren tot 2050. Niet omdat het ‘leuk’ is, maar omdat het nodig is. De regio dreigt anders leeg te lopen. Of, zoals gedeputeerde Knol treffend zei: “Wa wasket dyn kont noch ast it noadich hast?” Om die ambitie waar te kunnen maken, zijn een aantal dingen nodig. Ten eerste: duidelijkheid vanuit Den Haag. Hak knopen door over stikstof zodat er weer natuurvergunningen kunnen worden afgegeven. Wees duidelijk over financiering en trek regelgeving gelijk over het land zodat er een eerlijk speelveld ontstaat. Die duidelijkheid is nodig om woningbouw niet alleen mogelijk te maken, maar ook daadwerkelijk te kunnen versnellen.
Op regionaal niveau zijn er ook een heel aantal dingen die we kunnen doen. Ten eerste is het aan gemeenten om realistisch te zijn over de waslijst aan eisen die ze hebben voor nieuwbouw, en het budget dat er is. Duurzaam, binnenstedelijk, circ- ulair, betaalbaar – het zijn allemaal lovenswaardige en begrijpelijke eisen, maar ze hebben wel een prijskaartje. Staar je niet blind op bouwen voor een specifieke doelgroep, maar laat ook ruimte voor doorstroming. Starters laten geen huis achter voor een ander, nieuwe bewoners van een vrijstaand huis juist wel. Er zit nog steeds potentie in het transformeren van panden, ook in kleinere kernen. MKB-bedrijven willen graag meer kansen krijgen om innovatieve ideeën en ervaring in te zetten, zodat we samen met gemeenten haalbare en betaalbare oplossingen kunnen realiseren. Met het meer benutten van die lokale betrokkenheid en ruimte voor innovatie, kan slagvaardiger en gerichter gewerkt worden, zodat we meer en sneller woningen kunnen leveren voor hetzelfde geld. Door bijvoorbeeld meer gebruik te maken van industrieel bouwen, waardoor sneller en met minder vaklieden kan worden gebouwd. Of door in de ontwikkelfase niet alleen te sturen op de initiële investering, maar door te rekenen met de lasten en baten van een ontwerp gedurende de hele levenscyclus van een woning.
‘MKB-bedrijven willen graag meer kansen krijgen om innovatieve ideeën en ervaring in te zetten, zodat we samen met gemeenten haalbare en betaalbare oplossingen kunnen realiseren’
Besef dat het wiel niet keer op keer hoeft worden uitgevonden. Bouwers – MKB èn grootbedrijf – hebben veel kennis in huis die de opgaven kan vergemakkelijken. Bouwers kunnen meedenken over bijvoorbeeld netbewust bouwen, zodat het probleem van netcongestie zo min mogelijk belemmert. Ook is het MKB de aangewezen speler om snel projecten op kleinere locaties te realiseren. Zorg daarbij voor benaderbaarheid van de gemeente en probeer met elkaar mee te denken en vorm teams. Vaak is er dan meer mogelijk dan gedacht.
Een goed voorbeeld van hoe het wél kan, is de Friese Kleine Kernen Aanpak. Deze pragmatische en doelgerichte werkwijze laat zien dat versnelling mogelijk is, ook buiten de grote steden. Door nauwe samenwerking tussen provincie, gemeenten, corporaties en bouwers – en door ruimte te geven aan lokaal maatwerk – wordt woningbouw in kleine dorpen haalbaar. Juist in deze kernen staat de leefbaarheid onder druk, en elke woning telt. Dit soort regionale oplossingen verdienen landelijke ondersteuning, want wat in Friesland werkt, kan ook inspireren in Groningen, Drenthe of Zeeland. Als Den Haag meebeweegt, kunnen we in Noord-Nederland doorbouwen.
