Caro Jongert en Bram Eppenga
De energietransitie brengt grote uitdagingen met zich mee, het is complex en vraagt om nieuwe onderhouds- en veiligheidseisen. Dat gebeurt in een tijd waarin het aantal technici afneemt en er nieuwe Europese wet- en regelgeving is gekomen, waarin bijvoorbeeld is vastgelegd dat de frequentie van gaslekmetingen in het transportnet vaker moet plaatsvinden, om te zorgen dat eventuele uitstoot wordt verminderd.
Dat bij elkaar was voor de digitale innovatiehub van Gasunie reden om de samenwerking te zoeken met de netbeheerders Enexis, Stedin en Alliander. Vanuit het Roboticalab dat hieruit is ontstaan proberen zij gezamenlijk oplossingen te vinden voor de uitdagingen van deze tijd, waarbij de inzet van robotica en nieuwe technologie een bijdrage zou kunnen leveren.
„We staan voor gedeelde uitdagingen, daarom is het goed dat we de samenwerking hebben gezocht”, stelt Bram Eppenga, projectmanager bij de digitale innovatiehub en nauw betrokken bij het Roboticalab. „We maken de vertaalslag vanuit het veld naar het lab: wat is er nodig om de energietransitie te doen slagen, welke oplossingen moeten daarvoor worden ingezet en hoe kunnen we nieuwe ontwikkelingen zo goed mogelijk toepassen.”
Robothond
Op dit moment is gaslekdetectie één van de grootste uitdagingen, geeft hij aan. Het gaat over miljoenen potentiële lekbronnen in Nederland. „We sturen gas door deze leidingen, maar ook steeds vaker groen gas en in de toekomst wellicht waterstof. Dat betekent dat deze leidingen regelmatig op potentiële lekbronnen moeten worden gecontroleerd. Zoals aangegeven is door nieuwe Europese regelgeving de frequentie van deze metingen behoorlijk toegenomen. Vanuit het Roboticalab onderzoeken we hoe we dit zo goed mogelijk kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld door automatisering en robotica. Zo biedt robotica de potentie om zware, repetitieve en/of gevaarlijke taken te ondersteunen of uit te voeren. Met de inzet van robotica kunnen werkzaamheden met minder menselijke tussenkomst en vaak ook sneller gebeuren. Maar, daar komt veel bij kijken.” Een voorbeeld dat vanuit het Roboticalab is ontstaan, is de inzet van een robothond die methaanemissies kan meten.
Ervaring in het veld
„De technologie ontwikkelt zich razendsnel, maar daarmee zijn we er nog niet”, voegt Caro Jongert, coördinator en business analist bij de digitale innovatiehub, toe. „We kijken met onze collega-partners wat er technisch al kan, maar het werk moet ook anders worden ingericht. Oftewel, wat doet de mens en wat kan door een robot worden uitgevoerd. Doel is om de technici zoveel mogelijk te ontlasten en ze zo waardevol mogelijk in te zetten. Daarbij willen we niet voor de technici denken, maar juist met de technici, zij hebben immers de ervaring in het veld. Hun expertise is nodig om innovaties te ontwikkelen waar men in het veld iets aan heeft.”
‘We staan voor gedeelde uitdagingen, daarom is het goed dat we de samenwerking hebben gezocht’
„Omdat we met meerdere partners samenwerken, moeten we ook op zoek naar uniformiteit, waarbij alle zaken die daarbij komen kijken juridisch moeten worden vastgelegd. Dat kost veel tijd, want het zijn complexe processen. Zo wissel je bijvoorbeeld kennis met elkaar uit, wat op basis van vertrouwen moet gebeuren. Als je dat niet goed vastlegt, dan kan dat later leiden tot zaken die je liever wilt voorkomen.”
Volgens Caro is een samenwerkingsverband zoals nu is aangegaan niet vanzelfsprekend, „maar je ziet ze wel steeds meer ontstaan, ook in andere landen. Daar loopt men tegen dezelfde uitdagingen aan als bij ons. Er ontwikkelt zich een trend waarbij vergelijkbare organisaties internationaal gaan samenwerken, waarbij we digitale innovaties met elkaar kunnen delen. In onze ogen is de energietransitie vooral ook een kwestie van samenwerken.”
Veldtest
Vanuit het idee van langdurige samenwerking is het Roboticalab opgezet en inmiddels hebben de eerste veldtests plaatsgevonden, waarvan Gasunie er één heeft gedaan en de regionale netbeheerders twee. Bram: „We hebben een sensor op een robothond getest om te onderzoeken hoe dit functioneert bij het uitvoeren van gaslek metingen. De resultaten werden automatisch naar een computer bij Gasunie gestuurd. Deze test toonde aan dat het mogelijk is om metingen autonoom met robotica te kunnen uitvoeren. Nu moeten we nog toewerken naar de gewenste nauwkeurigheid. Daarnaast kan een robothond voorkomen dat mensen in bepaalde gevaarlijke situaties terecht kunnen komen, omdat de robothond dat opvangt.”
Samenwerking
Naast de samenwerking met regionale netbeheerders, werkt de digitale innovatiehub samen met technische universiteiten en hogescholen. Caro: „De contacten zijn er, vooral via de andere netbeheerders en zelf werken we samen met de Hanzehogeschool Groningen.” Op die manier is Bram bij Gasunie terecht gekomen. „Klopt, ik ben afgestudeerd bij Gasunie, terwijl ik werkte aan het Roboticalab.”
Onlangs won het Roboticalab een prijs tijdens de Computable Awards 2025 in de categorie ‘Future of Work’. „Dat geeft eens te meer aan dat we bezig zijn met een toonaangevend initiatief op het gebied van technologie, werk en energie en netbeheer. De prijs geeft ons allen de energie om hier volop mee door te gaan. Niet alleen omdat het kan, maar ook omdat het noodzakelijk is om aan de eisen van nu en de toekomst te kunnen voldoen.”
