Samen werken aan een gezonder Fryslân. Iedereen gezond en een betaalbare en beschikbare zorg. En gezondste regio van Europa in 2040. Prachtige woorden, maar wat houdt het in? Wethouder Pieter van der Zwan van Smallingerland legt het uit namens de Friese gemeenten. „Kort en goed betekent het de zorg beter organiseren en maatschappelijk keuzes maken.”
Pieter van der Zwan is -gemandateerd door alle Friese gemeenten- voorzitter van het bestuurlijk overleg FrIZA; het Friese Integraal ZorgAkkoord. FrIZA is de regionale samenwerking van alle partijen op het gebied van zorg, gezondheid, welzijn, onderwijs, belangbehartiging van cliënten en patiënten en overheden. Samen hebben ze een plan gemaakt hoe de Friese zorg beter kan en daardoor betaalbaar en beschikbaar blijft. Zo heeft iedere regio in Nederland zijn uitwerking gemaakt van het landelijke Integraal Zorgakkoord. Bij de totstandkoming en uitvoering van de FrIZA-plannen hebben de gemandateerde gemeente en zorgverzekeraar De Friesland een faciliterende rol.
Plannen om de zorg betaalbaar en beschikbaar te houden en anders te organiseren zijn niet nieuw
„In Fryslân zien we al langer de urgentie om zorg en welzijn anders in te richten. Gemeenten bouwen met FrIZA voort op de samenwerking die binnen de Friese preventieaanpak is gestart” aldus Van der Zwan. „We kennen de dubbele vergrijzing; meer mensen wonen langer thuis, mensen worden ouder en meer mensen hebben zorg nodig hebben. Daarbij komt dat er een toenemend tekort op de arbeidsmarkt is, terwijl we percentagegewijs juist meer mensen in de zorg nodig hebben. Willen we de zorg in Fryslân betaalbaar en beschikbaar houden voor iedereen, dan moet je de zorg anders inrichten en keuzes maken”, stelt Pieter van der Zwan. „Het gaat primair om een gezondere leefstijl en gezonder gedrag van iedereen in een gezonde(re) leef- en werkomgeving. Dat betekent dat je de maatschappij zo moet inrichten dat je zoveel mogelijk voorkomt dat mensen zorg nodig hebben. Zodat de zorg toegankelijk blijft wanneer het echt nodig is, tegen aanvaardbare kosten. Dat betekent niet alleen de leef- en werkomstandigheden beter en gezonder maken, maar ook leren dat niet alles met medicatie op te lossen is. We moeten de-medicaliseren en gezondheidsproblemen anders dan met medicatie oplossen.”
Het FrIZA kent een stevige ambitie: gezondste regio van Europa in 2040. Kunt u dat toelichten? „We zijn in Fryslân goed in het doelen durven stellen: dat heeft te maken met de korte lijnen, de eensgezindheid dat het anders moet en de wil om er te komen. We durven ambitie uit te spreken en waar te maken.” Van der Zwan realiseert zich dat de ambitie veelomvattend is: andere zorg en andere keuzes maken vraagt veranderingen op veel vlakken. „Het raakt bijvoorbeeld ook aan ruimtelijke ordening. Hoe kun je als provincie en gemeenten de omgeving zo inrichten dat wijken en dorpen gezonder en leefbaarder worden? Het gaat ook over ons gedrag: wat kun jezelf bijdragen aan jouw manier van leven, zodat je zo gezond als mogelijk blijft en daardoor gezonder ouder wordt; welke keuzes kun jij maken?”
Denken vanuit het collectief
Andere zorg betekent kiezen, erkent Van der Zwan. „Het gaat met name om de maatschappelijke keuzes die we moeten maken. De afgelopen decennia stond het ‘ik’ voorop, alles leek mogelijk . Ook in de gezondheidszorg. Dat individuele zullen we moeten inruilen voor het meer collectief denken en doen. Het gaat er om dat we elkaar de vraag moeten stellen in welke context we willen leven.
„We moeten elkaar meenemen in de bewustwording dat de zorg en ondersteuning gaat veranderen. Daarom is het van belang dat we samen met de Friese inwoners in gesprek gaan over vragen als ‘welke zorg wil ik later hebben, hoe wil ik ouder worden, wat denk ik dat daarvoor nodig is, wat kan ik daaraan bijdragen in mijn wijk, dorp of buurt? ‘ We zijn terecht trots op ons Mienskipsgevoel, het omkijken naar elkaar. Om zorg te voorkomen, wordt ook gekeken naar wat de mienskip daarin kan betekenen. Het is echter goed om kritisch te zijn in de verwachtingen daarvan. Is ons Mienskip-fundament wel zo sterk als we denken? Er is meer participatie van iedereen nodig, we willen dat mensen meer de regie pakken in hun leven en actief worden in hun eigen wijk, dorp of buurt. We zijn er van overtuigd dat de Mienskip daarmee een sleutelrol kan spelen in het meer voorkomen van zorgvragen. Die omslag van omkijken naar elkaar is echter verre van eenvoudig, want veel van zoals het nu gaat, is aan eerdere keuzes te danken. Het vergt bewustwording en inspanning om te veranderen naar een collectief gezondere maatschappij met gelijkere kansen in gezondheid.”
De inwoner doet dat niet alleen. Lokale partners in de wijk/ buurt, zoals welzijn, onderwijs, maar ook de eerstelijns zorg, ondersteunen de inwoners bij het meer regie kunnen pakken over hun eigen leven. Zo wordt er onder andere geïnvesteerd in hechte wijkverbanden, een samenwerking op lokaal niveau tussen huisartsen -die ook deel uitmaken van FrIZA-, apothekers, wijkverpleegkundigen en sociaal werkers om de ondersteuning aan inwoners beter te kunnen af stemmen op de behoeften van de inwoners.
Sinds de ondertekening van het Friese Integraal Zorgakkoord, zo stelt Van der Zwan, is er vooral achter de schermen veel gebeurd. „Alle partijen die met elkaar aan tafel zitten, hebben hun best moeten doen om beter samen te werken. Dat kost tijd, maar ik zie dat er veel meer gebeurt dan een paar jaar terug. De concrete samenwerking bijvoorbeeld met zorgverzekeraar De Friesland is veel beter en de algehele bereidheid tot verandering is bij alle partijen groter geworden. Het zicht op hoe het kan en moet is beter geworden.”
Vertrouwen op elkaar en doorzetten
Ook gemeenten kunnen veel bijdragen aan betere zorg en gezondheid, stelt Van der Zwan. „Wat wij doen raakt mensen in hun dagelijkse leven. Daarin kunnen we sturen: bijvoorbeeld door meer budget vrij te maken dat zorg en welzijn direct en indirect ten goede komt, zoals voor het opbouw- en jongerenwerk, maatschappelijke organisaties, sport en bewegen, vergroening , maar ook aan cultuur. Ik zie bij veel gemeenten een positieve verandering.”
Een gezonder Fryslân stelt Pieter van der Zwan, betekent vooral samen alles op alles zetten voor een sterkere sociale basis. „Het vraagt een andere mindset, om vertrouwen in elkaar en veel doorzettingsvermogen.” Gelukkig is gezonde ambitie, veel Friezen eigen.
