Edwin van der Pouw Kraan en Silvia Mosterd
Het Lauwersmeer vormt een belangrijke ecologische schakel voor trekvissen die vanuit de Waddenzee naar de wateren in Noord-Nederland trekken. Om de overgang naar het zoete water minder abrupt te maken, zou het noordelijke deel van het meer brakker moeten worden. Het zoutgehalte moet dan wel nauwkeurig gemonitord worden. Aardappeltelers koesteren het zoete water in het zuidelijk.
Het belang van vismigratie wordt door steeds meer mensen erkend. Vissen zijn hot, zou je kunnen zeggen. En dat is knap voor een diersoort die zich weinig laat zien. “Terwijl er toch allerlei tekens zijn waaruit je kunt opmaken hoe het met de visstand is gesteld,” zegt Edwin van der Pouw Kraan, ecoloog bij Waterschap Noorderzijlvest, gehuld in een waadpak. Hij komt net van het Lauwersmeer waar hij bezig is met het monitoren van de visstand. “Behalve voor trekvissen is het Lauwersmeer ook belangrijk als ‘kinderkamer’ voor een groot aantal vissoorten. Denk aan paling, bot en spiering. Als het daar goed mee gaat, zie je dat aan de groeiende populatie visetende vogels op de Waddenzee. Maar bijvoorbeeld ook otters op het meer profiteren daarvan.”
Landbouw- en natuurbelangen botsten Samen met betrokken overheden en tal van natuurorganisaties streeft het waterschap in het Lauwersmeergebied naar natuurherstel en verbetering van de waterkwaliteit. “Een gezonde visstand is daarbij een van de succesfactoren,” weet Silvia Mosterd, projectleider bij Noorderzijlvest. Maar ook voor de agrariërs in het gebied is een robuust Lauwersmeergebied van groot belang. Mosterd: “Dat is in het verleden niet vanzelfsprekend geweest. Landbouw- en natuurbelangen botsten nogal eens.”
Vismigratie en waterkwaliteit zijn sterk Arie van Wijk is dagelijks bestuurslid bij Waterschap Noorderzijlvest, met in zijn portefeuille onder meer waterkwaliteit en vismigratie: “Die aandachtsgebieden hebben alles met elkaar te maken. Onderdeel van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is dat al het water in Nederland in 2027 een goed leefgebied moet vormen voor de planten en dieren die er thuishoren. Daarom willen we ervoor zorgen dat migrerende vissoorten weer de plekken kunnen bereiken waar ze van nature naartoe willen trekken. Het Lauwersmeer vormt daarin een belangrijke schakel. Door beken weer te laten meanderen en natuurlijk vriendelijke oevers met schuilmogelijkheden aan te leggen, willen we bovendien het leefgebied voor vissen verbeteren.”
Die tegenstelling werd ook zichtbaar toen de optie van een hoger zoutgehalte van het meer in beeld kwam. Agrariërs vrezen verzilting, die funest is voor met name de aardappelteelt.
Beschikbaarheid zoet water
“Door de dialoog aan te gaan, zijn we dichterbij elkaar gekomen,” zegt Mosterd. De uitkomst is dat een natuurlijkere zoet- zoutovergang samen kan gaan met permanente beschikbaarheid van zoet water voor de akkerbouw.” Van der Pouw Kraan vult aan: “We zijn uitgekomen op een situatie waarbij het noordelijk deel van het meer brakker wordt, terwijl het zuidelijk deel zoet blijft. Door het zoutgehalte dagelijks door het hele meer te meten, weten we precies wanneer er te veel zout dreigt binnen te komen. Op dit moment werken we aan de plannen van zo’n zoutmonitoringsnetwerk.”
Samen verkennen
Mosterd: “De komende jaren gaan we samen met natuurorganisaties, overheden en agrariërs verkennen hoe we die zoet- zoutovergang kunnen realiseren.” Ondertussen blijft het waterschap in het voorjaar vooralsnog afhankelijk van zogenaamd visvriendelijk spuibeheer. Van der Pouw Kraan: “Wanneer we water moeten afvoeren, trekken we de sluisdeuren, bij afgaand tij, alvast open bij een gelijke waterstand, zodat vissen makkelijker naar binnen kunnen.” En de uitkomsten van de vismonitoring van vandaag? Van der Pouw Kraan: “Het is nog te vroeg om daar conclusies aan te verbinden. Maar het is mooi om te zien dat er van alles gebeurt onder het wateroppervlak. Onlangs signaleerde Hogeschool Van Hall Larenstein, waarmee we veel samenwerken, bij de Cleveringsluizen een getagde zeeforel die in het zuidelijk deel is uitgezet. Wie weet glipt hij straks mee de zee op als we gaan spuien.”
