ZAP: van idee naar uit-het-jasje-groeien in 10 jaar tijd. De bijzondere proeftuin ZAP aan de Groningse Zernikelaan is een loods vol wonderen. André Heeres en Janneke Krooneman van Kenniscentrum Biobased Economy van de Hanzehogeschool Groningen over stapsgewijs opschalen van fermentaties tot proeffabrieken
Vijf jaar geleden is Zernike Advanced Processing Groningen opgestart. ZAP is een proeftuin voor innovatie binnen de groene economie. Hier komen bedrijven, studenten, docenten en onderzoekers uit het mbo-, hb0 en wo-onderwijs (Noorderpoort, Hanzehogeschool Groningen en Rijksuniversiteit Groningen) samen om aan projecten rond duurzame grondstoffen te werken. Dit is een belangrijke stap in onze transitie om CO2-neutraal te worden (een van de belangrijkste klimaatdoelstellingen wereldwijd). Onderzoek, onderwijs en het noordelijke bedrijfsleven stimuleren elkaar in ambitie, samenwerking en beter resultaat.
„We zijn een applied university”, zegt André Heeres, lector Biobased Chemistry & Refinery aan de Hanzehogeschool bij het Kenniscentrum Biobased Economie. „Het gaat erom dat we met z’n allen bijdragen aan innovatie en (nieuwe) werkgelegenheid in de regio. Dat doen we in de ZAP. Wat tien jaar geleden een idee was, is nu een populaire plek die studenten en bedrijven trekt: hier gebeurt het, hier geven we de CO2-transitie vorm met behulp van allerlei bio-chemisch onderzoek.”
Van lab naar industrie
Zo wordt ZAP gebruikt voor onderzoeken van het lectoraat Biorefinery, dat op drie poten stoelt (Biobased Chemistry & Refinery, Bioconversie & Fermentatietechnologie en Transition Circular Bioeconomy). Janneke Krooneman is sinds januari lector van het tweede onderzoeksgebied, dat zich binnen ZAP richt op fermentatieprocessen. Niet om er voedingsmiddelen van te maken, maar om groene grondstoffen te ontwikkelen voor bijvoorbeeld de chemische industrie in Delfzijl en Emmen. Die staat immers voor de uitdaging haar fossiele processen te veranderen naar niet-fossiel. Als basis kunnen organische reststromen worden gebruikt zoals bietenpulp, mest, stro of groente en tuinafval. Janneke Krooneman: „ZAP is een belangrijke fase na het eerste experimentele werk in het laboratorium, het is de fase waarin je van verschillende stappen gaat opschalen en optimaliseren, net zolang tot je een goed proces hebt dat je kunt inzetten in een proeffabriek. Het zijn stappen die vaak jaren duren, het is voortdurend testen en aanpassen en verbeteren. We zijn heel blij dat we nu deze 1.000 liter reactor hebben. Van hoeveelheden van enkele grammen op laboratoriumschaal kunnen we nu gefaseerd opschalen naar meerdere kilo’s product. Na de fermentatie volgen stappen van zuivering om het product geschikt te maken voor uiteindelijke productie van biomaterialen. Een mooi voorbeeld is de productie van biopolymeren (zoals PHA’s) uit organische reststromen die een alternatief zijn voor plastics uit aardolie. Momenteel hebben we eerste stappen gemaakt in ZAP om deze polymeren op verschillende manieren op grotere schaal te maken. Dit maakt het mogelijk voldoende product te kunnen verkrijgen voor testen van de eigenschappen.”
Bij ZAP werken studenten, onderzoekers en het bedrijfsleven samen aan duurzame oplossingen voor de chemische industrie. Het onderzoek en de opschaling in ZAP van Janneke Krooneman draagt hieraan bij door biobased reststromen om te zetten naar belangrijke nieuwe grondstoffen. Dat biedt enorme kansen voor de regio op het gebied van kennisontwikkeling en verduurzaming.
