Dagelijks werken er bij ICON meer dan duizend mensen uit Noord-Nederland aan de ontwikkeling van nieuwe en betere medicijnen. Artsen, onderzoekers, laboranten en analisten die allemaal dezelfde missie delen: patiënten een beter leven geven door te zorgen dat medicijnen zo snel mogelijk voor hen beschikbaar komen.
Dat Noord-Nederland zo’n grote speler is op het gebied van Life Science & Health, krijgt langzaamaan steeds meer bekendheid. De concentratie van kennisinstellingen, startups en bedrijven die zich binnen deze sector bewegen, is opmerkelijk. ICON gaat hierbij voorop in de ontwikkeling van geneesmiddelen, met onderzoekscentra in Groningen, een bioanalytisch laboratorium in Assen en een tweede medisch keuringscentrum in Utrecht. De groeiende, innovatieve organisatie neemt een steeds groter deel van klinisch onderzoek naar medicijnontwikkeling voor haar rekening.
„De ontwikkeling van een nieuw geneesmiddel is complex. Er worden verschillende stadia doorlopen, van laboratoriumonderzoek tot uiteindelijk onderzoek op mensen: eerst gezonde deelnemers en vervolgens patiënten”, zegt Jan Leendert Brouwer, cardioloog en medisch directeur bij ICON. „In Nederland doet ICON vooral onderzoek in wat je noemt de vroege fase. Dat wil zeggen: gezonde deelnemers aan een onderzoek krijgen een heel lage dosis van een medicijn toegediend, om te kijken hoe de werkzame stof zich in het lichaam gedraagt.” Dit is ook waarvan de meeste mensen het onderzoeksinstituut kennen: voorheen opererend onder PRA Health Sciences en Pharma Bio Research, jarenlang gevestigd in een markant pand in Zuidlaren en wereldwijd een van de eerste centra voor geneesmiddelenonderzoek op mensen.
In 2016 werd het huidige onderzoekscentrum in Groningen in gebruik genomen. „Dit gebouw is speciaal ontworpen en ingericht voor het doen van geneesmiddelenonderzoek, waarbij de veiligheid van deelnemers altijd gegarandeerd is en we kunnen voldoen aan alle mogelijke onderzoeksvereisten”, aldus Brouwer.
‘Deze unit opent de deur naar veel meer relevant onderzoek op de route van de ontwikkeling van geneesmiddelen’
ICON wordt door farmaceutische bedrijven ingeschakeld om onafhankelijk onderzoek te doen naar nieuwe en verbeterde medicijnen. Om nog meer tegemoet te kunnen komen aan de steeds complexere onderzoeksvragen opende ICON eerder dit jaar een tweede unit, in samenwerking met het UMCG en faciliterend partner Triade. Wetenschappers en medici van ICON en het UMCG doen er samen onderzoek naar de werking en bijwerkingen van nieuwe geneesmiddelen in de zogeheten ‘first in patient-fase’, in kleine groepen patiënten die in een ziekenhuisomgeving moeten verblijven. Zo’n samenwerking tussen een groot onderzoeksinstituut en een universitair medisch centrum is uniek in Europa en zorgt ervoor dat nieuwe medicijnen eerder beschikbaar komen, omdat ze in een vroeg stadium op hun werking kunnen worden getest.
In de nieuwe unit vinden eveneens onderzoeken met gezonde deelnemers plaats, waarbij bijzondere medische handelingen moeten worden uitgevoerd. „Deze unit opent de deur naar veel meer relevant onderzoek op de route van de ontwikkeling van geneesmiddelen. Het geeft ons ook de mogelijkheid meer complexe studies te doen, zowel bij patiënten als bij gezonde deelnemers”, vertelt Petra Schuilenga. Zij is directeur Clinical Research Services bij ICON. „Zo is de unit uitermate geschikt om er met röntgentechniek te werken en biedt de campus van het UMCG de mogelijkheid om goed samen te werken met vele researchafdelingen.”
Unieke technologie
„Wat we in de nieuwe unit kunnen, is uniek”, zegt medisch directeur Brouwer. „Een voorbeeld? We kunnen er veilig een katheter in de rug aanbrengen die enkele dagen blijft zitten. Hiermee kunnen we regelmatig een klein beetje hersenvocht afnemen om metingen in te verrichten. Dit geeft ons een veel gedetailleerder inzicht in de werking van nieuwe stofjes op het hersen- en zenuwweefsel. Ook voor deelnemers is dit fijn, omdat zij op deze manier niet elke keer opnieuw geprikt hoeven te worden.”
ICON ontwikkelt zich meer en meer tot een onderzoeksinstituut dat niet zo heel anders werkt dan een ziekenhuis. Een instituut dat alle faciliteiten heeft van een ziekenhuis, waarin wetenschappelijk onderzoek onder unieke omstandigheden kan plaatsvinden. Met speciaal voor onderzoek ontworpen en ingerichte faciliteiten, wetenschappelijke expertise en een optimale bedrijfsvoering. Arts-onderzoekers doen er onderzoek, goed opgeleide verpleegkundigen staan de patiënten bij, specialisten kijken mee.
ICON was al een belangrijkere schakel in de totstandkoming van geneesmiddelen, dat belang groeit. Farmaceutische bedrijven wereldwijd besteden steeds meer onderzoek uit aan de noordelijke grootmacht. Dat is logisch, vindt Schuilenga. „Wij zijn gespecialiseerd in het snel en nauwkeurig onderzoeken van de veiligheid en de effectiviteit van een onderzoeksmiddel. We kunnen snel concluderen of de werkzame stof al dan niet effectief zou kunnen zijn, of dat er ongewenste reacties optreden. Dat is belangrijk, want in die gevallen stopt de ontwikkeling van zo’n medicijn meteen en kan de farmaceut zijn aandacht naar andere stoffen verleggen. Ons onderzoek is dus mede bepalend voor de snelheid waarmee medicijnen beschikbaar komen voor de patiënten die ze nodig hebben. Daar doen we het natuurlijk voor.”
Impact Het werk van ICON is werk voor de mensheid. De ruim duizend collega’s in Groningen en Drenthe voelen dat. „Omdat de ontwikkeling van een geneesmiddel zo lang duurt, hebben mensen die hier al een tijd werken zonder twijfel gezien dat medicijnen waaraan zij een steentje hebben bijgedragen, nu zieke mensen helpen. Ja, dat geeft veel voldoening”, weet Brouwer. Zelf werkte hij jarenlang als cardioloog in het ziekenhuis, totdat hij bij ICON in dienst kwam. „Voor die tijd wist ik nog niet zo goed wat ICON precies deed. Maar ik zag al snel hoe belangrijk dit werk is en hoe bijzonder de omstandigheden bij ICON zijn. Je kunt als arts ook heel goed je werk in het ziekenhuis combineren met onderzoek bij ICON. Het is mooi om te zien hoeveel impact je hebt. In het ziekenhuis doe je je onderzoek altijd naast je zorgtaken voor de patiënt. Bij ICON draait het volledig om onderzoek en kun je je daarop concentreren. De unieke omstandigheden zorgen ervoor dat je echt op hoog niveau met wetenschap bezig bent. Ik ben er nog altijd van onder de indruk.”
‘Wij zijn gespecialiseerd in het snel en nauwkeurig onderzoeken van de veiligheid en de effectiviteit van een onderzoeksmiddel’
Ook Shirly Wübbels beaamt de unieke werkomgeving. Zij startte in september 2020 bij ICON met haar Master-opleiding tot physician assistant en is daarmee in Nederland de eerste physician assistant die opgeleid wordt in het verrichten van klinisch geneesmiddelenonderzoek. „ICON is voor mij de ideale werkgever. Persoonlijke ontwikkeling staat centraal en er zijn tal van mogelijkheden, zoals een PhD traject of een vervolgopleiding tot klinisch farmacoloog.”
Wübbels’ interesse in wetenschappelijk onderzoek ontstond toen ze werkzaam was als oncologieverpleegkundige en veel van haar patiënten deelnamen aan klinische trials met betrekking tot levensverlengende behandelvormen. „Dat soort onderzoeken lijken echter in niets op de onderzoeken waaraan ik nu bij ICON werk”, vertelt Wübbels. „Enerzijds verrichten we puur wetenschappelijk onderzoek, in een setting waarin alle faciliteiten zijn gericht op correcte uitvoering van klinisch onderzoek. Anderzijds streven we natuurlijk naar maatschappelijke impact, door een bijdrage te leveren aan medicijnontwikkeling om patiënten te kunnen behandelen en mogelijk genezen.”
Ruim duizend mensen in Noord-Nederland, een van de grote werkgevers uit de regio. Wereldleider in vroege fase geneesmiddelenonderzoek, met onderzoekscentra die wereldwijd als blauwdruk worden gebruikt. Marktleider in Nederland, voorloper binnen de Life Science & Health sector. Een indrukwekkende ontwikkeling sinds Asser apotheker Jonkman in jaren tachtig begon met laboratoriumonderzoek voor farmaceutische bedrijven. „Dat is bijzonder aan dit bedrijf”, vertelt Schuilenga. „Ondanks dat we de laatste jaren snel groter zijn geworden, blijven alle neuzen dezelfde kant op staan. Iedereen werkt voor hetzelfde doel: zo goed en zo snel mogelijk de beste geneesmiddelen helpen ontwikkelen.”
www.geneesmiddelenonderzoek.nl
