Bedrijven, onderwijs en overheden verbinden, die samen willen werken aan een duurzame toekomst. Dat is wat het Biosintrum in Oosterwolde biedt. Het kennis- en congrescentrum is één van de duurzaamste gebouwen van Europa en is uitgegroeid tot dé ontmoetingsplek voor iedereen die wil werken aan duurzame vraagstukken. „We hebben een uitgebreide agenda”, zegt Petra Boorsma van Biosintrum. Eén van die onderwerpen waarnaar onderzoek wordt gedaan is de bodem en de manier waarop die ecologisch gezond kan worden gemaakt.
Daarvoor is onlangs, in samenwerking met Hogeschool Van Hall Larenstein, het Leer- en Kenniscentrum Bodem in het Biosintrum geopend. „2015 was het internationale jaar van de bodem”, legt Emiel Elferink, Lector Duurzaam Bodembeheer, uit. In Nederland was daar relatief weinig belangstelling voor, maar desondanks werd wel een zaadje geplant, vanuit het idee dat we in Noord-Nederland iets met de gezondheid van de bodem moeten doen. Er werd namelijk wel veel over de bodem gepraat, maar niet echt in de grond gekeken.”
Consortium
In 2016 werd het Kennisconsortium Bodem opgericht, waarbij 11 organisaties die werken met de bodem zich hebben aangesloten. Belangrijke aanjager van dit consortium was de gemeente Ooststellingwerf. „Inmiddels is de groep al veel groter en we vinden het belangrijk dat zowel de overheid, het bedrijfsleven als het onderwijs hierin vertegenwoordigd zijn”, laat Boorsma weten.
„Doel is onder andere om kennis en ervaringen te delen”, gaat Elferink verder. „Zo willen we handelingsperspectief voor de landbouw en de bedrijven creëren. Daarbij kijken we naar preventieve en curatieve maatregelen, denk aan het herstellen van bepaalde bodemfuncties. Onze bodem wordt multifunctioneel gebruikt: voor onder andere voedselproductie, maar ook diverse andere maatschappelijke opgaves. Daarnaast willen we een bodem die gezond is en waar we ‘klimaatslim’ gebruik van kunnen blijven maken. Uiteindelijk willen we toe naar regeneratieve landbouw, waarbij natuurlijke hulpbronnen worden versterkt en niet uitgeput. De verbetering van de bodemkwaliteit is daarvoor essentieel.”
Data
Op het Ecomunitypark, het ecologisch werklandschap rondom het Biosintrum, wordt onderzoek gedaan in de bodem. Niet door kleine delen in een laboratorium te onderzoeken en ook niet via grote perceelproeven. Het onderzoek vindt plaats in grote bakken, waar verschillende grondsoorten met ongestoorde bodemprofielen worden onderzocht: mesokosmossen. „Er hangen sensoren in alle bakken, waardoor we 24/7 over alle benodigde data kunnen beschikken”, geeft Elferink aan. „Bovendien, en dat is belangrijk, vindt het onderzoek onder dezelfde weersomstandigheden plaats, waardoor we goed kunnen zien wat de effecten van maatregelen zijn op de verschillende grondsoorten. Denk aan uitspoeling, maar ook het vasthouden van water. Kortom, talloze praktijkvragen kunnen hier via onderzoek beantwoord worden. Daarbij maken we gebruik van diverse scholen, zowel hbo- als mbo-studenten, die hier proeven doen en zaken zichtbaar kunnen maken.”
Resultaten worden gedeeld via de website kenniscentrumbodem.nl , een platform waarop alle projecten rondom bodem worden gepresenteerd. „We willen van Noord-Nederland een ‘light-house’ voor Noord-West Europa maken”, zegt Elferink. „Een regio waar bodemonderzoek in de praktijk plaatsvindt en de unieke eigenschappen van elke grondsoort in kaart wordt gebracht.”
Regeneratieve landbouw
De bodem is geen single issue. „Dit maakt dat we bodemonderzoek dan ook altijd plaatsen in het grotere geheel. We onderzoeken bijvoorbeeld ook wat een gezonde bodem doet voor humane gezondheid en welke voordelen regeneratieve landbouw biedt. Dat de combinatie van bodem en water van groot belang is willen we ook aantonen.”
Boorsma vervolgt:„ Er wordt bijvoorbeeld ook onderzoek gedaan naar de invloed van de bodem op de humane gezondheid. Dat doen we bijvoorbeeld door mensen bepaalde gewassen te laten eten, die op verschillende bodems zijn geteeld, om vervolgens te kijken wat het met hun darmen doet. Verder wordt er onderzocht of met de teelt van bepaalde producten biobased gordijnen kunnen worden gemaakt, die plasticvrij zijn. Zo lopen er talloze projecten waarvan we op termijn hopen dat ze bij gaan dragen aan een gezondere leefwereld.”
Wet- en regelgeving
„Het belang van een gezonde bodem is enorm toegenomen”, weet Elferink. „Zo komt er binnenkort EU wet- en regelgeving waarmee de bodem dezelfde status krijgt als de bescherming van water en lucht. Wij kijken naar de vraagstukken die er leven en willen met elkaar de bodem die tot onze beschikking staat in haar kracht zetten. En ja, daar horen ook goede verdienmodellen bij, waar bijvoorbeeld betaald wordt voor waterbergend vermogen, een gezonde bodemgesteldheid, enzovoort.”
„Daarom is een systeemaanpak belangrijk, waarbij alle aspecten die van invloed zijn op de bodem worden meegenomen. Er is nog een lange weg te gaan, maar er zit veel energie in deze regio om daar mee aan de slag te gaan. Het systeem is aan haar grenzen gekomen en iedereen ziet dat. Met elkaar hebben we de plicht om daar mee aan de slag te gaan, juist omdat een gezonde bodem letterlijk en figuurlijk het fundament van ons bestaan is.”
