De Nederlander wordt ouder. Zolang mogelijk zelfvoorzienend blijven is het gezonde streven van elk mens. Dat je daarbij wat hulp mag vragen is logisch. Hulp kan immers ook het verschil betekenen tussen gezondheid en achteruitgang. Voedsel, bijvoorbeeld, speelt daarbij een belangrijke rol. “Uitgebreid en gezond koken wordt misschien lastig, maar het je daarin gemakkelijk maken, mag niet ten koste gaan van voldoende en volwaardige voedingsstoffen”, zegt Jeroen Heijmans, manager inkoop en beheer. Om de voedselservice daarin nog verder te verfijnen, laat Van Smaak vanaf april een deel van hun maaltijdservice aansluiten bij de internationale standaardkwalificatie zoals deze in de zorg wordt gebruikt. Wat is dat precies en waar dient het toe?
IDDSI vanuit medische noodzaak
Niet alle mensen kunnen vast voedsel tot zich nemen en voor hen levert Van Smaak vloeibare maaltijden of gemalen maaltijden. „Daarvoor gebruiken we verschillende benamingen zoals dik vloeibaar, vloeibaar, helder vloeibaar, dun vloeibaar of maaltijdsoep. Je begrijpt dat het moeilijk te definiëren is hoe vloeibaar het nu werkelijk is en hoe vloeibaar de meest ideale vorm is, passende bij een individu. Het is wel erg belangrijk om dat te weten. Als je slikproblemen hebt, dan kan dat angst veroorzaken. Kan ik dit eten of ga ik mij verslikken? Het gevoel van veiligheid kan op het spel komen te staan. Mensen gaan misschien wel minder eten of zoeken het isolement tijdens het eten. Wij willen dat iedereen veilig en gezond aan tafel zit”, aldus Heijmans.
„Standaardisatie is in de zorg van groot belang”, benadrukt Marrit Mulder, kwaliteitsmedewerker.
„Logopedisten geven hun patiënten advies voor de grofheid dan wel vloeibaarheid voor het voedsel dat zij tot zich kunnen nemen. Daarmee wordt angst weggenomen. Het eten is dan immers aangepast aan de slikcapaciteit. Daarbij wordt naar progressie gestreefd. Oftewel, zodra de patiënt beter kan kauwen, moet de structuur van het voedsel daarop aangepast worden. Kauwen is immers goed voor spierontwikkeling en zuurstoftoevoer naar de hersenen. Om consistentie te verkrijgen, maatwerk te garanderen en daarmee risico’s te verkleinen op verslikken, heeft de zorg het International Dysphagia Diet Standardisation Initiative (IDDSI) ontwikkelt. Iedereen die IDDSI gebruikt weet wat de structuur van een maaltijd bij een bepaald niveau moet zijn. Daarmee wordt een helder en consistent voedselaanbod mogelijk. Wij zijn met onze maaltijdservice een verlengstuk van de zorg. Wij willen daarom dezelfde taal spreken als de zorgmedewerker en dezelfde standaarden garanderen.”
Onderzoek en testen
IDDSI heeft 8 niveaus. Voedsel dat compleet vloeibaar is, als water, is niveau 0. Het loopt per stapje op naar vaste, alledaagse voeding: niveau 7. Niveau 0, 1, 2 en 3 zijn niveaus die Van Smaak niet in hun maaltijdservice heeft opgenomen. Dat zijn de voedingssoorten die vaak kortstondig worden gebruikt. Na een operatie, bijvoorbeeld, waarbij de spijsvertering eerst nog op gang moet komen. Niveau 4 van IDDSI, zeer dik vloeibaar, is het eerste niveau dat Van Smaak heeft ontwikkeld en opgenomen in hun maaltijdservice. Jeroen legt het proces uit: „Ik kan zeggen dat niveau 4 vergelijkbaar is met een smoothie of dikke vla, maar je voelt wel aan dat dat een subjectieve aanduiding is. Bovendien, ga drie smoothies bestellen bij drie verschillende cafetaria’s en je krijgt drie keer een net iets andere dikte of structuur. Soms met brokjes ijs en de andere keer weer helemaal glad. Dat zijn de variaties die je juist wilt voorkomen. Het eerste wat we dus moesten doen is de objectief waarneembare criteria leren kennen. Vervolgens ga je op basis daarvan de bestaande gerechten van Van Smaak analyseren. We hebben gezien dat we op een aantal componenten op de gestandaardiseerde dikte zaten, maar bij ander componenten nog niet. Dat is een leerzaam proces geweest.”
„Het is een proces van testen en bijstellen”, zegt Marrit. „Omdat logopedisten IDDSI-adviezen geven aan hun cliënten, zijn de maaltijden ook uitvoerig getest door logopedisten. Zij zijn zeer positief over zowel de consistentie als de smaak. De herkenning van smaak in de diverse componenten is zeer hoog.”
Nooit ten koste van de smaak
„Op het moment dat je de juiste dikte bij elk product dat je aanbiedt kunt maken, komen de volgende stappen. Eén daarvan is een microbiologisch onderzoek. Dat betekent dat je allerlei testen doet die aangeven hoe lang iets goed blijft in de koelkast; dat gaat over de uiterste houdbaarheidsdatum. De andere stap is om met een veranderende structuur van het voedsel wel de ideale smaak te behouden. Wij zijn enorm sterk in flexibel en geïndividualiseerd maaltijden aanbieden. Minstens net zo belangrijk, vinden we bij Van Smaak, is de smaak. Dat is een wat ingewikkeldere klus en iets wat we niet licht opvatten. Ook daarvoor hebben we verschillende test- en proefronden gedaan en we zijn daarmee pas gestopt toen alle seinen op groen stonden.”
„Als je ineens met dik vloeibaar voedsel wordt geconfronteerd, dan krijg je niet direct zin om ervan te gaan eten. Een vloeibare kipfilet zorgt er nu eenmaal niet direct voor dat je gaat watertanden. Dat betekent dat de echte smaak nog belangrijker wordt. Op het moment dat de hap in je mond komt, moet je om zijn. In een later stadium zorgt de aanblik van vloeibaar voedsel wel dat je trek krijgt. Je hebt namelijk genoeg positieve ervaringen gehad. Daar staan wij voor.”
‘We willen dat iedereen lekker en gezond kan eten. Daar zijn we goed in en we doen er alles aan om daar in te blijven groeien.’
Nu Van Smaak door alle testronden heen is worden voortaan de maaltijden op niveau 4 van het gestandaardiseerde IDDSI-raamwerk aangeboden. Intussen wordt er volop gewerkt om ook niveau 5 volledig gestandaardiseerd in het aanbod op te nemen. „Vanzelfsprekend zijn de maaltijden voor iedereen. Natriumarm, glutenvrij, lactosevrij, sojavrij en noem maar op. Met de meest voorkomende allergieën is rekening gehouden.”
Onze maaltijdservice werkt samen
„We vergeten niet dat we dienstverlener zijn. Dat betekent dat het niet om ons draait, maar om de cliënt. We werken met mensen met allerlei verschillende behoeftes en daar willen we aan tegemoet komen. Daarnaast gaan we de samenwerking met Poiesz Supermarkten intensiveren om ook niet zorg gebonden maaltijden voor senioren aan te kunnen bieden. Kortom, we zijn en blijven volop in beweging. We willen dat iedereen lekker en gezond kan eten. Daar zijn we goed in en we doen er alles aan om daar in te blijven groeien”, besluit Jeroen.
